Z artykułu dowiesz się:
- Dlaczego biotyna jest ważna dla organizmu
- Jakie jest zapotrzebowanie na biotynę
- Jakie produkty spożywcze zawierają najwięcej biotyny
- Jakie są objawy niedoboru biotyny
Biotyna jest jedną z witamin grupy B. Nazywa się ją witaminą B7 lub witaminą H. To związek, który powszechnie występuje w przyrodzie. Wytwarzają go bakterie, a także niektóre glony, grzyby i rośliny wyższe.
Jakie ma korzystne dla organizmu właściwości? Czy to prawda, że pozytywnie wpływa na kondycję włosów, skóry i paznokci? Odpowiedzi na te pytania, a także wiele innych ciekawych faktów o witaminie B7 poznasz czytając poniższy artykuł.
Spis treści:
- Krótko o historii biotyny
- Kilka informacji o budowie chemicznej biotyny
- Rola fizjologiczna biotyny
- Zapotrzebowanie na biotynę
- W jakim pożywieniu znajduje się biotyna?
- Co może powodować niedobór biotyny?
- Objawy niedoboru biotyny
- Czy biotyna może być toksyczna?
- Czy trzeba suplementować biotynę?
- Podsumowanie
1. Krótko o historii biotyny
Biotyna została wyizolowana w 1936 roku z żółtka jaja kurzego. Udało się to dwóm holenderskim biochemikom. W kolejnych latach wyizolowano ją z drożdży, mleka i wątroby bydlęcej.
2. Kilka informacji o budowie chemicznej biotyny
Witamina B7 jest zbudowana z dwóch pierścieni imidazolowego i tiofenowego. Pierścienie te są połączone z bocznym łańcuchem kwasu walerianowego. Biotyna występuje w organizmie w formie ośmiu izomerów. Najbardziej aktywną biologicznie formą jest D-biotyna.
Biotyna słabo rozpuszcza się w zimnej wodzie. Jest lepiej rozpuszczalna w gorącej wodzie i w słabych zasadach. Witaminę B7 charakteryzuje także odporność na działanie kwasów i zasad, natomiast aktywności pozbawiają ją środki utleniające.
Biotyna jest wrażliwa na działanie tlenu i wysokich temperatur. Żywność bogata we wspomniany składnik może w wysokim stopniu go utracić podczas przetwarzania i przechowywania. Przykładowo gotowanie warzyw lub produktów zbożowych może „usunąć” nawet 30% biotyny, a konserwowanie nawet 40–78%.
3. Rola fizjologiczna biotyny
Biotyna ma bardzo korzystny wpływ na organizm. Wchodzi w skład czterech enzymów mitochondrialnych – karboksylaz, które biorą udział w przemianach węglowodanów, tłuszczów i aminokwasów.
Tworzy połączenia z histonami i modyfikuje strukturę chromatyny, a także bierze udział w regulacji procesów replikacji i transkrypcji DNA. Biotyna może też wpływać na wzrost sekrecji insuliny oraz stymulować przemianę glukozy do kwasów tłuszczowych.
Biotyna i witamina K odgrywają rolę w syntezie protrombiny, która odpowiada za proces krzepnięcia. Co ciekawe, witamina B7 jest obecna w procesie tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Bierze też udział w tworzeniu hemu, który sprawia, że krew ma czerwony kolor, a także wiąże tlen i odpowiada za jego transport do komórek.
Dodatkowo witamina B7 jest niezbędna, by witamina C prawidłowo się wchłaniała, a także by układ nerwowy, szpik, erytrocyty, gruczoły potowe, gruczoł tarczowy oraz jądra prawidłowo funkcjonowały.
Warto dodać, że w biotynie znajduje się siarka, która jest potrzebna do budowy kreatyny – najważniejszego budulca włosów, skóry i paznokci. Biotyna pobudza więc wzrost włosów i paznokci, dodatkowo zapobiega nadmiernemu przetłuszczaniu się skóry, łuszczycy czy łojotokowemu zapaleniu skóry.
4. Zapotrzebowanie na biotynę
Zapotrzebowanie na biotynę jest uzależnione od płci, wieku i stanu fizjologicznego.
Większe spożycie biotyny zaleca się:
- kobietom, które stosują doustną antykoncepcję,
- kobietom w trakcie laktacji,
- osobom, które spożywają surowe jaja,
- pacjentom leczonym szeroko spektralnymi antybiotykami,
- osobom z zaburzeniami tolerancji glukozy,
- odżywianym pozajelitowo,
- osobom, które zmagają się z zespołem krótkiego jelita,
- hemodializowanym,
- osobom, które są w trakcie gojenia ran po oparzeniach.
Ile biotyny powinno się dostarczać do organizmu? Wystarczające spożycie biotyny na dobę jest następujące:
- niemowlęta w wieku 0–6 miesięcy: 4 µg,
- niemowlęta w wieku 7–11 miesięcy: 6 µg,
- dzieci w wieku 1–3 lat: 8 µg,
- dzieci w wieku 4–6 lat: 12 µg,
- dzieci w wieku 7–9 lat: 20 µg,
- chłopcy i dziewczęta w wieku 10–18 lat: 25 µg,
- mężczyźni i kobiety w wieku 19 lat lub więcej: 30 µg,
- kobiety w ciąży: 30 µg,
- kobiety karmiące piersią: 35 µg.
Warto wiedzieć, że stosowanie kompleksu witamin z grupy B, magnezu i manganu wpływa na lepsze wchłanianie biotyny.
5. W jakim pożywieniu znajduje się biotyna?
Biotyna znajduje się zarówno w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. W żywności występuje w stanie wolnym lub jest związana z białkiem.
Najwięcej biotyny w wolnej postaci znajduje się w mleku, a także w warzywach. Biotyna w związanej postaci występuje w wątrobie, mięsie, drożdżach, żółtkach jaj, a także w niektórych orzechach.
Witaminą B7 wzbogaca się mleko, przetwory mleczne, mąkę, przetwory zbożowe, soki, napoje owocowe oraz napoje z dodatkiem soków owocowych.
Zawartość biotyny w 100 g wybranych produktów jest następująca:
- wątroba wołowa – 100 µg,
- żółtko jaja – 50 µg,
- groch (suche nasiona) – 20 µg,
- kalafior – 17 µg.
6. Co może powodować niedobór biotyny?
Niedobór biotyny jest rzadko spotykany, ponieważ ta witamina występuje powszechnie w produktach żywnościowych. Ponadto jej spora ilość jest syntetyzowana przez mikroflorę jelita ślepego. Dlatego u osób zdrowych, których dieta jest zbilansowana, abiotynoza jest mało prawdopodobna.
Przyczyną niedoboru witaminy B7 może być spożywanie dużych ilości surowych jaj. Jest to spowodowane obecnością w jajach awidyny. Awidyna i biotyna tworzą kompleks, który nie ulega hydrolizie i absorpcji z przewodu pokarmowego.
Innymi przyczynami niedoboru wspomnianej witaminy mogą być stosowanie niektórych rodzajów leków, a także upośledzenie trawienia i wchłaniania w jelitach.
Niedobór biotyny jest obserwowany także u części kobiet w ciąży. Ponadto spadek stężenia tej witaminy zaobserwowano w osoczu i mleku kobiet karmiących.
7. Objawy niedoboru biotyny
Znaczny niedobór biotyny u kobiet w ciąży może powodować zaburzenia rozwojowe płodu, takie jak nieprawidłowe wykształcenie kończyn lub deformacja szkieletu.
Wysoki niedobór witaminy B7, który utrzymuje się przez długi czas, może powodować u dzieci opóźnienie rozwojowe.
U dorosłych niedobór wspomnianej witaminy może przyczyniać się do zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego i powodować senność, apatię lub nadwrażliwość czuciową.
Abiotynoza prowadzi również do:
- depresji,
- halucynacji,
- letargu,
- parestezji kończyn dolnych (objawia się to mrowieniem, drętwieniem, pieczeniem lub kłuciem),
- przetłuszczania się włosów,
- łysienia,
- zwiększonej łamliwości paznokci,
- zapalenia spojówek,
- brak apetytu,
- nudności,
- wymiotów,
- czerwonej wysypki wokół otworów w ciele,
- kwasicy,
- wzrost poziomu cholesterolu.
8. Czy biotyna może być toksyczna?
Fizjologiczne dawki biotyny nie są toksyczne dla organizmu.
Warto wiedzieć, że farmakologiczne dawki wspomnianej witaminy, które podaje się domięśniowo lub doustnie, są wykorzystywane w leczeniu choroby Leinera, a także łojotokowego zapalenia skóry. Biotyna w formie szamponu lub kremu może pomóc w leczeniu łysienia u mężczyzn.
9. Czy trzeba suplementować biotynę?
Jeśli nie została stwierdzona abiotynoza, nie ma potrzeby suplementacji. W przypadku odpowiedniego wysycenia organizmu biotyną dodatkowe zażywanie tej witaminy nie przyniesie specjalnych korzyści. Kobiety w ciąży i w trakcie laktacji powinny skonsultować z lekarzem ewentualną suplementację.
10. Podsumowanie
Biotyna to bardzo ważny składnik – dzięki niemu organizm funkcjonuje prawidłowo. Występuje powszechnie w żywności, jednak nie oznacza to, że jego niedobór wcale się nie zdarza. Pacjenci zmagający się z zaburzeniami trawienia i wchłaniania, ci, którzy nadmiernie spożywają surowe jaja, osoby długotrwale żywione pozajelitowo, a także kobiety w ciąży i w trakcie laktacji powinni się mieć na baczności.
Bibliografia
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, online: Normy żywienia 2020 – Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (pzh.gov.pl), dostęp: 28.03.2023.
- Tobiś K., Biotyna, Witamina H, Witamina B7 – co to za substancja?, online: Biotyna, Witamina H, Witamina B7 – co to za substancja? (dietetycy.org.pl), dostęp: 28.03.2023.
- Witaminy, pod red. M. Friedrich, Szczecin 2020.
