Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest choroba Hashimoto
- Jakie są przyczyny Hashimoto
- Jakie są objawy choroby Hashimoto
- Czy da się leczyć chorobę Hashimoto
- Jak powinien wyglądać jadłospis przy chorobie Hashimoto
Coraz bardziej wzrasta świadomość ludzi w kwestii choroby Hashimoto. Zwiększył się dostęp do badań, które pozwalają zdiagnozować wspomnianą chorobę, a tym samym więcej osób dowiaduje się, że na nią cierpi. Jednak wciąż wiele osób zmaga się z chorobą Hashimoto nieświadomie. Jakie mogą być objawy i przyczyny tej choroby? Czym się ona charakteryzuje? Przeczytaj poniższy artykuł, jeśli chcesz poznać odpowiedzi na te pytania.
Spis treści:
- Co to jest choroba Hashimoto?
- Dlaczego prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest ważne?
- Jakie są przyczyny Hashimoto?
- Jakie są objawy Hashimoto?
- Jak leczyć chorobę Hashimoto?
- Dieta w chorobie Hashimoto. Produkty dozwolone – jakie są?
- Przykładowy jadłospis dla osób cierpiących na chorobę Hashimoto
- Dieta w chorobie Hashimoto – przykładowe przepisy
- Podsumowanie
1. Co to jest choroba Hashimoto?
Choroba Hashimoto to inaczej przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. W trakcie tego schorzenia układ odpornościowy przestaje poprawnie działać. Stara się zwalczyć tarczycę, ponieważ wydaje mu się, że jest ona intruzem.
Układ immunologiczny, który można nazwać strażnikiem organizmu, produkuje limfocyty T i przeciwciała, które starają się zniszczyć tarczycę. Ponadto dochodzi do wytworzenia cząsteczek prozapalnych: interleukiny 2, interleukiny 6, czynnika martwicy nowotworu, interferonu gamma. Te cząsteczki tworzą środowisko zapalne, które sprzyja uszkodzeniom tarczycy.
Okazuje się, że na chorobę Hashimoto może cierpieć 10–30% ludzi na całym świecie. O wiele częściej zmagają się z nią kobiety. Ustalono, że są one narażone na tę chorobę około dziesięciokrotnie bardziej niż mężczyźni. Zazwyczaj wspomniana choroba daje o sobie znać między 45 a 65 rokiem życia.
2. Dlaczego prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest ważne?
Gdy praca tarczycy zostaje zaburzona, pojawia się wiele uciążliwych objawów. Wspomniany gruczoł jest odpowiedzialny za produkowanie i uwalnianie hormonów – trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Te hormony wpływają na wiele tkanek, komórek oraz narządów ludzkiego ciała. Pobudzają metabolizm i zwiększają tempo zmian zachodzących w ciele. Jak hormony T3 i T4 oddziałują na organizm? Mogą one:
- przyspieszać tętno,
- pobudzać układ nerwowy,
- regulować funkcje rozrodcze,
- zwiększać produkcję ciepła,
- zwiększać siłę skurczów serca,
- wpływać na stan skóry,
- wpływać na wzrost włosów i paznokci.
3. Jakie są przyczyny Hashimoto?
Przyczyny Hashimoto nie są do końca znane. Trudno powiedzieć, co jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Na jej powstanie mogą wpływać czynniki genetyczne, infekcje bakteryjne i wirusowe, działanie toksyn, nadmierne ilości jodu, niedobór selenu, stosowanie litu lub niektórych leków.
Jednak patogeneza choroby Hashimoto to obecnie ciągle nie do końca poznany proces, dlatego wymienione czynniki wcale nie muszą sprzyjać rozwojowi wspomnianej choroby.
Niestety Hashimoto nie da się wyleczyć. Można jednak spowolnić jej przebieg i pozbyć się wielu towarzyszących objawów.
4. Jakie są objawy Hashimoto?
Hashimoto często rozwija się bezobjawowo. Należy zaznaczyć, że im bardziej uszkodzona tarczyca, tym skutki są bardziej widoczne, a co za tym idzie – dotkliwe. Gdy pierwsze objawy zaczynają występować, często są bagatelizowane, ponieważ łączy się je z innymi chorobami.
Jak wspomniano, rozwój Hashimoto zazwyczaj następuje między 45 a 65 rokiem życia. U kobiet w tym czasie pojawia się menopauza, dlatego symptomy wspomnianej choroby mogą w tym wypadku zostać powiązane właśnie z menopauzą.
U osób cierpiących na chorobę Hashimoto mogą wystąpić:
- wole (ich powstanie jest spowodowane powiększeniem się tarczycy),
- osłabienie (w trakcie niedoczynności tarczycy następuje spowolnienie metabolizmu, a co za tym idzie, mamy mniej energii i szybciej tracimy siły witalne),
- zmęczenie (nie znika nawet po przespanej nocy),
- niekontrolowany wzrost masy ciała (ten objaw jest skutkiem spowolnionego metabolizmu – organizm magazynuje energię w postaci tłuszczu; przyczyną wzrostu wagi może też być zatrzymywanie wody w ustroju),
- obniżony apetyt,
- ciągłe uczucie zimna (w trakcie niedoczynności tarczycy następuje zmniejszenie przemian metabolicznych, a to wiąże się z niższą produkcją ciepła),
- problemy skórne (suchość, wrażliwość i szorstkość skóry, a także łuszczenie) i zmniejszone pocenie się (te dolegliwości mogą być przyczyną niedoboru hormonów tarczycy – bez ich udziału następuje zmniejszone wydzielanie substancji nawilżających przez gruczoły potowe),
- zwiększone wypadanie włosów, w tym wypadanie i przerzedzanie brwi (ten objaw pojawia się po kilku miesiącach od wystąpienia choroby Hashimoto, ponieważ cykl rozwoju ludzkiego włosa trwa kilka miesięcy),
- obniżenie kondycji paznokci (kruchość i łamliwość),
- obrzęki na twarzy, dłoniach i stopach (są konsekwencją zatrzymywania wody w organizmie; przy niedoborze hormonów T3 i T4 nerki gorzej filtrują krew, co skutkuje gromadzeniem się płynów w ciele),
- problemy z krążeniem (dochodzi do nich przez nieprawidłowo funkcjonujące nerki),
- zaparcia (hormony T3 i T4, które są produkowane przez tarczycę, przyspieszają perystaltykę jelit, dlatego podczas Hashimoto, gdy zaczyna ich brakować, dochodzi do zaparć),
- zaburzenia miesiączkowania (są spowodowane niższą produkcją hormonów odpowiedzialnych za cykl miesiączkowy – kobiety mogą się zmagać z nieregularnymi miesiączkami lub ich zanikiem),
- obfite krwawienie w trakcie miesiączkowania,
- zaburzenia spermatogenezy (niski poziom hormonów tarczycy jest skutkiem obniżenia jakości nasienia, ponadto mężczyźni zmagający się z niedoczynnością tarczycy mogą mieć problem z erekcją),
- zaburzenia emocjonalne,
- zaburzenia snu,
- senność,
- drętwienie i mrowienie kończyn,
- skurcze mięśni,
- powiększony język,
- ochrypły głos,
- zaburzenia węchu i smaku,
- problemy z pamięcią i koncentracją (przy niedoczynności tarczycy dochodzi do zmniejszonego przepływu krwi przez obszary mózgu, które odpowiadają za pamięć i koncentrację).
5. Jak leczyć chorobę Hashimoto?
Jak wspomniano wcześniej, nie da się zupełnie wyleczyć Hashimoto. Pojawia się pytanie, czy skoro układ odpornościowy zaczyna zwalczać w trakcie tego schorzenia tarczycę, nie powinno się stosować leków, które zahamują jego aktywność (leków immunosupresyjnych), by spowolnić postępowanie choroby. Okazuje się jednak, że wspomniana choroba i tak doprowadzi do niedoczynności tarczycy, w trakcie której zaburzona będzie gospodarka hormonalna.
Co się dzieje, gdy tarczyca jest niewydolna? W trakcie niewydolności tarczycy zaczyna brakować hormonów tarczycy. Należy te braki uzupełnić. Pacjentom podaje się wtedy lewotyroksynę, a jej dawki dopasowuje się do stopnia, w jakim jest uszkodzona tarczyca oraz do masy ciała osoby, która ma ją przyjmować. Bierze się też pod uwagę to, czy chory zmaga się z jakimiś innymi chorobami.
Na wchłanianie lewotyroksyny może mieć wpływ kilka czynników:
- wzrost lub spadek masy ciała pacjenta,
- ośrodki, które obniżają poziom cholesterolu,
- niektóre rodzaje niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
- karbamazepina (lek przeciwdrgawkowy i psychotropowy),
- fenytoina (lek przeciwpadaczkowy),
- niektóre suplementy diety,
- nietolerancja laktozy.
6. Dieta w chorobie Hashimoto. Produkty dozwolone – jakie są?
Sporo składników pokarmowych wpływa na produkowanie, wydzielanie, transportowanie oraz działanie hormonów tarczycy. Dlatego odpowiednio skomponowana dieta pozwala w pewnym stopniu unormować pracę tarczycy – wspomoże działanie tego gruczołu i spowolni postępujący stan zapalny.
Dieta bezglutenowa
Dieta w Hashimoto nie jest bez znaczenia. Wiele osób twierdzi, że zmagający się ze wspomnianą chorobą powinni stosować dietę bezglutenową, ponieważ wpłynie ona pozytywnie na stan zdrowia.
Okazuje się jednak, że nie jest to prawda. Gluten nie ma wpływu na chorobę Hashimoto. Ale! U jeśli u osoby cierpiącej na ten rodzaj choroby zdiagnozuje się celiakię, wtedy taka osoba powinna koniecznie przejść na dietę bezglutenową.
Dieta bez laktozy
Istnieje też grupa osób, według których sposobem na złagodzenie dolegliwości związanych z chorobą Hashimoto jest dieta bezlaktozowa. Czy słusznie produkty mleczne nie powinny znajdować się w diecie chorych? Okazuje się, że nie ma związku pomiędzy laktozą a przebiegiem wspomnianej choroby.
U wielu chorych, można jednak zaobserwować nietolerancję laktozy. Jeśli więc u kogoś produkty mleczne wywołują złe samopoczucie, nie powinny mieć miejsca w diecie.
Warzywa krzyżowe i warzywa strączkowe – czy powinny mieć miejsce w diecie?
Warzywa krzyżowe to inaczej warzywa kapustowate. Oprócz kapusty zalicza się do nich m.in. brokuły, kalafior lub jarmuż. Zawierają one goitrogeny, czyli składniki, które mogą utrudniać pracę tarczycy. Goitrogeny zaburzają wchłanianie jodu przez tarczycę, a tym samym upośledzają powstawanie hormonów tarczycowych.
Czy jednak trzeba całkowicie wyeliminować z diety wspomniany rodzaj warzyw? W przypadku choroby Hashimoto nie należy spożywać ich w formie surowej, jednak gotowanie, smażenie czy pieczenie (ogólnie obróbka termiczna) powodują obniżenie poziomu goitrogenów, czyli ograniczają ich szkodliwe działanie. Warzywa kapustowate można więc spożywać w umiarkowanych ilościach.
A co z warzywami strączkowymi? Czy są potrzebne do prawidłowej pracy tarczycy? Okazuje się, że pacjentom z Hashimoto odradza się spożywanie zarówno soi, jak i produktów sojowych.
Dieta o obniżonej kaloryczności
Osobom cierpiącym na wspomnianą chorobę, którym dodatkowo doskwiera za wysoka masa ciała, najczęściej zaleca się dietę o obniżonej kaloryczności. Dlaczego? Ponieważ wraz ze zmniejszającą się masą ciała złagodzeniu ulega wiele dolegliwości związanych z chorobą Hashimoto.
Należy jednak pamiętać, że dieta niskokaloryczna nie powinna mieć nic wspólnego z głodówką. Głodówki mogą powodować zmniejszenie produkcji hormonów tarczycy i pogłębiać zaburzenia związane z chorobą Hashimoto.
Stosowanie jodu
Jod jest składnikiem, który odpowiada za syntezę hormonów tarczycy. Niedobór jodu obniża poziom wspomnianych hormonów. Z wysycaniem organizmu jodem nie należy jednak przesadzać, ponieważ jego nadmiar może być niebezpieczny.
Zbyt duże ilości tego składnika w organizmie hamują produkcję hormonów, a ponadto mogą zapoczątkować lub nasilić procesy zapalne w tarczycy. Nadmiar jodu u osób, które genetycznie mają skłonność do Hashimoto, może uaktywnić tę chorobę.
Stosowanie selenu i żelaza
Selen jest pierwiastkiem, który jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Warto wiedzieć, że tarczyca jest gruczołem, który w organizmie magazynuje jego największe ilości. Okazuje się, że u osób, które są genetycznie narażone na Hashimoto, niedobór selenu może uaktywnić lub pogłębić tę chorobę.
Dostarczanie tego pierwiastka do organizmu poprzez suplementację pomoże zmniejszyć ilość szkodliwych przeciwciał, a dodatkowo poprawi nastrój. Warto dodać, że selen, oprócz suplementów diety, można znaleźć m.in. w rybach, owocach morza, jajach czy podrobach. Dobrym źródłem tego pierwiastka są też orzechy brazylijskie.
Warto dodać, że orzechy brazylijskie, oprócz selenu, zawierają też błonnik, potas, magnez i nienasycone kwasy tłuszczowe.
U osób zmagających się z Hashimoto często można rozpoznać anemię, którą wywołuje niedobór żelaza. To bardzo ważne, by zadbać o dzienne zapotrzebowanie żelaza w organizmie, ponieważ jego niedobór zaburza proces, w którym są produkowane hormony tarczycy, a także nasila jej niedoczynność.
Błonnik pokarmowy
Jak wspomniano wcześniej, jednym z objawów Hashimoto mogą być zaparcia. Wiadomo, że odpowiednia ilość błonnika pokarmowego pomoże uregulować pracę jelit, dlatego warto zadbać o jego obecność w diecie. Źródłem błonnika pokarmowego są przykładowo pełnoziarniste produkty zbożowe (np. makarony pełnoziarniste), nasiona, orzechy, pestki.
Gdyby podsumować te wszystkie wiadomości, można by stwierdzić, że dieta w chorobie Hashimoto nie jest uniwersalna, wręcz przeciwnie. Warto więc skorzystać z pomocy profesjonalnego dietetyka, który do każdego przypadku podejdzie indywidualnie i stwierdzi, jaka dieta będzie odpowiednia.
Składniki odżywcze działające przeciwzapalnie
Witamina D
Witaminę D zaleca się stosować osobom z chorobą Hashimoto, ponieważ często obserwuje się u nich niedobór tej witaminy. Jak wiadomo, witamina D pomaga wyciszyć nadreaktywność układu immunologicznego, odgrywa też ważną rolę w łagodzeniu stanów zapalnych.
Kwasy tłuszczowe omega-3
Ryby morskie, olej lniany, olej z wątroby dorsza, olej z czarnuszki, olej z wiesiołka, oliwa – tam można znaleźć kwasy tłuszczowe omega-3. Warto włączyć je do swojej diety.
7. Przykładowy jadłospis dla osób cierpiących na chorobę Hashimoto
Dzień 1
Śniadanie: pomarańczowa owsianka z migdałami.
II śniadanie: kanapki z serkiem, wędliną i papryką.
Obiad: risotto z kurczakiem i szpinakiem.
Kolacja: sałatka z łososiem i orzechami.
Dzień 2
Śniadanie: orzechowo-malinowa jaglanka.
II śniadanie: deserek jabłkowy.
Obiad: makaron curry z kurczakiem.
Kolacja: sałatka z awokado, kukurydzą i fetą.
Dzień 3
Śniadanie: czekoladowa owsianka z bananem.
II śniadanie: koktajl z gruszki i mango.
Obiad: pieczony kalafior z ciecierzycą.
Kolacja: kanapki z serem i warzywami i shake białkowy.
Dzień 4
Śniadanie: kanapki z pomidorami i fetą.
II śniadanie: twarożek ze śliwkami i cynamonem.
Obiad: pierś z kurczaka w sosie pieczarkowym i obiadowa surówka z kapusty pekińskiej.
Kolacja: kanapki z ricottą i wędliną.
Dzień 5
Śniadanie: kawowa owsianka piernikowa.
II śniadanie: kanapki z pastą z suszonych pomidorów z serem feta.
Obiad: cynamonowe naleśniki z twarożkiem i gruszką.
Kolacja: sałatka warzywna z fetą i shake białkowy.
8. Dieta w chorobie Hashimoto – przykładowe przepisy
Pomarańczowa owsianka z migdałami
Składniki:
- 5 łyżek płatków owsianych,
- 0,75 szklanki (187,5 g) wody,
- 0,25 szklanki (60 g) soku pomarańczowego,
- 1 łyżka skórki pomarańczy,
- 1 opakowanie (150 g) skyru naturalnego,
- 3 sztuki (12 g) orzechów włoskich,
- 0,5 łyżki płatków migdałowych,
- 1 garść (50 g) borówki amerykańskiej mrożonej.
Wykonanie:
Płatki owsiane ugotować na wodzie i soku wyciśniętym z pomarańczy, na koniec gotowania dodać skórkę startą z pomarańczy i wymieszać.
Wymieszać z jogurtem, posypać pokrojonymi orzechami i borówkami.
Pieczony kalafior z ciecierzycą
Składniki:
- 400 g kalafiora,
- 200 g ciecierzycy ze słoika,
- 2 łyżki oleju rzepakowego,
- 1 łyżeczka sosu sojowego ciemnego,
- 0,5 łyżeczki papryki ostrej w proszku,
- 0,5 łyżeczki miodu,
- 1 szczypta soli,
- 1 szczypta pieprzu czarnego,
- 1 garść (100 g) pomidorków koktajlowych,
- 1 łyżeczka natki pietruszki.
Wykonanie:
Piekarnik rozgrzać do 200 stopni. Kalafior podzielić na różyczki; duże róże pokroić na mniejsze, liście pociąć. Ciecierzycę odcedzić.
W małej szklance dokładnie wymieszać wszystkie składniki na sos. Dużą blachę do pieczenia wyłożyć papierem, wysypać kalafiora oraz ciecierzycę, polać sosem i dokładnie natrzeć rękoma.
Pomidorki pokroić na połówki, dodać do kalafiora i wsunąć do gorącego piekarnika. Piec przez 10–15 minut, po tym czasie wymieszać i piec jeszcze 5–10 minut do momentu, aż kalafior zrobi się złoty i bardzo miękki. Posypać czarnym pieprzem i pietruszką.
Sałatka warzywna z fetą
Składniki:
- 40 g sałaty masłowej,
- 1 (170 g) pomidor,
- 0,5 (115 g) papryki czerwonej,
- 45 g świeżego ogórka,
- 40 g sera sałatkowego typu feta,
- 1 łyżeczka oliwy,
- 1 szczypta soli,
- 1 szczypta pieprzu czarnego,
- 2 szczypty oregano suszonego,
- 2 szczypty bazylii suszonej,
- 10 sztuk (30 g) oliwek,
- 1 kromka (30 g) chleba graham.
Wykonanie:
Warzywa umyć, osuszyć. Sałatę rozerwać w palcach na kawałki, pomidor i paprykę pokroić w kostkę. Ogórek pokroić w plastry. Ser pokruszyć lub pokroić w kostkę. Oliwę wymieszać z solą, pieprzem i suszonym oregano. Warzywa połączyć, dodać przekrojone na pół oliwki. Posypać bazylią. Sałatkę polać oliwą. Zjeść z chlebem.
9. Podsumowanie
Jak się okazuje, choroba, o której mowa w powyższym artykule potrafi nieźle namieszać w organizmie. Jeśli ktoś podejrzewa, że na nią cierpi, powinien nie zwlekać i wykonać odpowiednie badania. Objawy związane z chorobą Hashimoto pomoże złagodzić odpowiednio zbilansowana dieta. To ważne, by dostarczać do organizmu składniki odżywcze, zwłaszcza te, które sa wykorzystywane do syntezy hormonów tarczycy. Należy pamiętać, że po dostosowaną do potrzeb dietę należy udać się do dietetyka!
Bibliografia
- Kulczyński B., Jak ocalić tarczycę przed chorobą Hashimoto! Dieta a niedoczynność tarczycy, online: Jak ocalić tarczycę przed chorobą Hashimoto! Dieta a niedoczynność tarczycy | Dr Bartek Kulczyński – YouTube, dostęp: 12.05.2023.
- Kulczyński B., Miewasz te objawy? Tak chora tarczyca woła o pomoc (niedoczynność, Hashimoto), online: Miewasz te objawy? Tak chora tarczyca woła o pomoc (niedoczynność, Hashimoto) – YouTube, dostęp: 12.05.2023.
- Przykładowy jadłospis w diecie Hashimoto i przepisy, dietetycy Just be FIT, online: Just be FIT – Rzetelne informacje w tematyce zdrowia, diety i treningu., dostęp: 12.05.2023.
