Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest kwas pantotenowy
- Jaką rolę w organizmie pełni kwas pantotenowy
- Jakie może objawiać się niedobór kwasu pantotenowego
- W jakim pożywieniu znajduje się kwas pantotenowy
Czy mimo stosowania różnego rodzaju specyfików Twoje włosy nadmiernie wypadają? A może paznokcie rosną Ci bardzo wolno lub skóra ma problemy z regeneracją? Czy wiesz, że może to być spowodowane niedoborem witaminy B5? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się ciekawych informacji o tej witaminie!
Spis treści:
- Kwas pantotenowy – czym jest i jak go odkryto?
- Kilka informacji o budowie chemicznej i metabolizmie kwasu pantotenowego
- Rola kwasu pantotenowego
- Jakie jest zapotrzebowanie na kwas pantotenowy?
- Źródła kwasu pantotenowego
- Jak często występuje niedobór kwasu pantotenowego?
- Objawy niedoboru kwasu pantotenowego
- Czy kwas pantotenowy może być toksyczny?
- Specyfiki do włosów z witaminą B5
- Podsumowanie
1. Kwas pantotenowy – czym jest i jak go odkryto?
Historia witaminy B5 rozpoczęła się na początku lat 30. XX wieku. W tamtym czasie amerykański biochemik Roger John Williams badał czynniki, które powodują wzrost niektórych drożdży. W ten sposób odkrył istnienie substancji, która pełniła tę rolę. W 1940 roku ten „wynalazek” zsyntetyzowano i nazwano go kwasem pantotenowym.
Nazwa „kwas pantotenowy” pochodzi od słowa pantos, czyli ‘wszędzie’. Dlaczego zdecydowano się na włączenie tego słowa do nazwy? Otóż kwas pantotenowy to substancja, która jest szeroko rozpowszechniona w pożywieniu – zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.
Czy kwas pantotenowy = witamina B5? Warto wiedzieć, że witamina B5 to nie tylko kwas pantotenowy. Do mieszaniny witaminy B5, oprócz wspomnianego składnika, zalicza się także panteinę, pantenol i koenzym A.
2. Kilka informacji o budowie chemicznej i metabolizmie kwasu pantotenowego
Kwas pantotenowy to amid kwasu pantoinowego i β-Alaniny, które są syntetyzowane przez rośliny i niektóre mikroorganizmy.
Naturalnie występującą formą kwasu pantotenowego jest kwas D-pantotenowy. To lepki, bladożółty olej. Jest stabilny w roztworach obojętnych, a wrażliwy na kwasy i zasady. Łatwo rozpuszcza się w wodzie, rozpuszczalnikach (takich jak octan etylu i dioksan) oraz w lodowatym kwasie octowym. Jest nierozpuszczalny w benzenie i chloroformie.
Komercyjnie kwas pantotenowy produkuje się formie alkoholowej – pantenolu lub w postaci białek, krystalicznej soli wapnia – pantotenianu wapnia.
Gdy kwas pantotenowy trafi do organizmu, jego najwyższe stężenia znajdują się w tkankach, które charakteryzują się wysoką aktywnością metaboliczną, czyli w wątrobie, nerkach, nadnerczach, sercu i mózgu.
Jeśli organizm „dostanie” za dużo kwasu pantotenowego, transportuje tę substancję do nerek, a następnie jest ona wydalana z moczem lub kałem.
Kwas pantotenowy to jedna z najmniej trwałych witamin z grupy B:
- w procesie mielenie zboża jego straty sięgają ok. 50%,
- w procesie pieczenia mięsa straty wynoszą 25–50%,
- proces gotowania „pozbywamy się” 15–30% kwasu pantotenowego.
3. Rola kwasu pantotenowego
Dlaczego kwas pantotenowy jest tak ważny dla organizmu? Ponieważ pełni wiele ważnych funkcji:
- bierze udział w syntezie związków izoprenoidowych, czyli fosfolipidów, cholesterolu, hormonów sterydowych, witamin A i D, kwasów żółciowych, porfirynowych pierścieni hemoglobiny, a także w stymulacji odpowiedzi immunologicznej,
- jest niezbędny do syntezy podstawowych aminokwasów – leucyny, argininy i metioniny,
- działa aktywizująco na podziały komórek naskórka,
- sprawia, że włosy i paznokcie rosną szybciej,
- poprawia pigmentację i stan włosów,
- pomaga utrzymać jędrność i elastyczność skóry,
- poprawia strukturę naskórka,
- łagodzi podrażnienia,
- przyspiesza gojenie ran,
- ma działanie nawilżające,
- ma właściwości przeciwzapalne,
- działa osłaniająco,
- reguluje funkcje gruczołów łojowych,
- przyspiesza tworzenie melaniny.
Z innych właściwości kwasu pantotenowego – szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i przenika do innych tkanek. W tkankach kwas pantotenowy osiąga stężenie od 2 do 45 µg/g. 70% wydalane jest z moczem w niezmienionej postaci.
4. Jakie jest zapotrzebowanie na kwas pantotenowy?
Zapotrzebowanie na kwas pantotenowy zmienia się w zależności od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Dobowe wystarczające spożycie kwasu pantotenowego na osobę jest następujące:
- niemowlęta w wieku 0–6 miesięcy: 2 mg,
- niemowlęta w wieku 7–11 miesięcy: 3mg,
- dzieci w wieku 1–9 lat: 4 mg,
- chłopcy i dziewczęta w wieku 10–12 lat: 4 mg,
- chłopcy i dziewczęta w wieku 13–18 lat: 5 mg,
- mężczyźni i kobiety w wieku 19 lat lub więcej: 5 mg,
- kobiety w ciąży: 6 mg,
- kobiety karmiące piersią: 7 mg.
5. Źródła kwasu pantotenowego
Kwas pantotenowy najlepiej dostarczać wraz z pożywieniem. Znajdziemy go w:
- wątrobie,
- mięsie z kurczaka,
- tłustych rybach,
- kurzych jajach,
- pełnym mleku,
- grzybach,
- drożdżach,
- soi,
- otrębach pszennych,
- kalafiorach,
- fasoli,
- brokułach.
6. Jak często występuje niedobór kwasu pantotenowego?
Do niedoboru kwasu pantotenowego dochodzi rzadko, ponieważ, jak już wspomniano, występuje w żywności powszechnie.
Zwiększone zapotrzebowanie na ten składnik wykazują jednak kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby niedożywione, alkoholicy, a także osoby narażone na intensywny wysiłek fizyczny oraz takie, którym towarzyszy przewlekły stres. Także osoby po operacjach chirurgicznych i te, które są w trakcie leczenia oparzeń powinny monitorować poziom kwasu pantotenowego w organizmie.
Jeśli już dojdzie do niedoboru kwasu pantotenowego, zaleca się stosowanie od 100 do 200 mg pantotenianu wapnia 2–3 razy na dobę. Natomiast u dzieci do 4 roku życia jest to dawka 100 mg pantotenianu wapnia 2–4 razy na dobę. W aptekach dostępne są suplementy diety, które zawierają witaminę B5 oraz leki OTC, które zawierają w składzie pantotenian wapnia. Są one pomocne w walce z niedoborem kwasu pantotenowego.
7. Objawy niedoboru kwasu pantotenowego
Lista objawów niedoboru kwasu pantotenowego jest dość długa. Znaczny niedobór może powodować:
- bóle głowy,
- bóle brzucha,
- częste infekcje,
- mdłości,
- wymioty,
- biegunki,
- zaparcia,
- drgawki,
- wydłużenie czasu reakcji,
- parestezje rąk i nóg,
- drętwienie i mrowienie w palcach,
- „zespół pieczenia stóp”,
- zmęczenie,
- osłabienie,
- bezsenność,
- niepokój,
- zmiany osobowości.
Lekki niedobór kwasu pantotenowego może być powodem:
- wzrostu stężenia triacylogliceroli,
- wzrostu niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych,
- spadku stężenia cholesterolu całkowitego we krwi,
- zaburzeń tolerancji glukozy.
Ponadto wykazano, że niedobór kwasu pantotenowego w diecie kobiet, które spodziewają się dziecka, może powodować u potomstwa spadek masy ciała, zmniejszenie syntezy hemu, pogorszenie wydolności ruchowej, zmiany wzrostu i dojrzewania jelita cienkiego, a nawet wzrost ryzyka obumarcia.
8. Czy kwas pantotenowy może być toksyczny?
Fizjologiczne dawki kwasu pantotenowego nie są toksyczne. Także terapeutyczne dawki tego składnika także nie powodują niekorzystnych skutków dla zdrowia.
Co ciekawe, kwas pantotenowy stosuje się w leczeniu:
- zaburzeń snu,
- utraty łaknienia,
- bólów mięśni,
- alergii,
- uszkodzeń nerwów,
- nadmiernego siwienia włosów,
- ran,
- stłuczeń,
- blizn,
- odleżyn,
- owrzodzeń,
- oparzeń,
- ran pooperacyjnych,
- łuszczycy,
- rybiej łuski,
- atopowego zapalenia skóry.
9. Specyfiki do włosów z witaminą B5
Dawkę witaminy B5 zawiera siemię lniane (0.985 mg w 100 g). Stąd poniżej przepisy na płukankę i żel z tego składnika. Siemię odżywi, wygładzi i zmiękczy włosy. Będą miłe w dotyku i lśniące.
Płukanka z siemienia lnianego i cytryny
2–3 łyżeczki siemienia wsyp do garnka z gotującą się wodą. Mieszaj około minuty, aż do uzyskania lekko gęstej konsystencji, ale nie za gęstej, ponieważ wtedy mikstura będzie ślizgać się po włosach.
Ostaw garnek do wystudzenia, dodaj trochę soku z cytryny i szklankę przegotowanej wody. Całość wlej do umywalki i płucz włosy około 2–3 minuty (UWAGA: płukankę najlepiej robić po umyciu włosów, kiedy są jeszcze mokre).
Żel lniany
Do jego przygotowania będą potrzebne 2 łyski siemienia lnianego i 200 ml wody.
Siemię lniane wsyp do wody i gotuj dopóki nie wytrąci się żel. Gdy to się stanie, wylej je na sitko – tak żeby żel przeciekł do jakiegoś naczynia (pestki siemienia można wykorzystać do domowego peelingu ciała, dłoni lub stóp).
Żel lniany przelej do słoiczka lub pojemniczka. Można go przechowywać w lodówce przez ok. tydzień. Zużywa się go niewiele – około 2 łyżki stołowe na jedną aplikację (wszystko zależy od długości włosów).
Można go stosować zarówno jako naturalny kosmetyk do układania włosów (na suche pasma), jak i odżywczą bombę (na wilgotne włosy po myciu).
10. Podsumowanie
Kwas pantotenowy pełni wiele ważnych funkcji w naszym organizmie, dlatego to ważne, by zadbać o jego odpowiednią ilość w diecie. Jeśli obserwujesz u siebie objawy niedoboru tego składnika – nie ignoruj ich!
Bibliografia
- DIY dla włosów – doskonała płukanka, odżywka z drożdży i lniany laminat!, online: DIY dla włosów – doskonała płukanka, odżywka z drożdży i lniany laminat! (pl), dostęp: 16.03.2023.
- Gaweł D., Najlepsze domowe i naturalne płukanki do włosów, które naprawdę działają! Płukanki nabłyszczające, zmiękczające i pobudzające porost włosów, online: NAJLEPSZE DOMOWE I NATURALNE PŁUKANKI DO WŁOSÓW, KTÓRE NAPRAWDĘ DZIAŁAJĄ! PŁUKANKI NABŁYSZCZAJĄCE, ZMIĘKCZAJĄCE I POBUDZAJĄCE POROST WŁOSÓW. – Kosmetyczna Hedonistka, dostęp: 16.03.2023.
- Lasocka A., Witamina B5 – dlaczego jej obecność w organizmie jest istotna?, online: Witamina B5 – dlaczego jej obecność w organizmie jest istotna? – YouTube, dostęp: 16.03.2023.
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, online: Normy żywienia 2020 – Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (gov.pl), dostęp: 16.03.2023.
- Witaminy, red. M. Friedrich, Szczecin 2020.
